Ουλαλούμ

“Αυτή τη νύχτα όλων των νυχτών του χρόνου,

αχ ποιος δαίμονας με έχει δελεάσει εδώ;”

ULALUME, Έντγκαρ Άλαν Πόε

Εορτάζοντας το Έτος Γιάννη Σκαρίμπα, ο Λόφος Art Project παρουσιάζει την τριατομική έκθεση “Ουλαλούμ” στη μνήμη του μεγάλου μας ποιητή, με τη συμμετοχή των Βασίλη Βασιλακάκη, Βαγγέλη Γκόκα, Νίκου Καναρέλη, το Σάββατο 15 Φεβρουαρίου 2025 στις 19:00. Μαζί τους εκτίθενται έργα και σπάνιο αρχειακό υλικό του εικονογράφου Γιώργου Τσόπανου και του Συλλόγου Φίλων Γιάννη Σκαρίμπα Μουσείο-Αρχείο Γιάννη Σκαρίμπα. Την έκθεση επιμελείται η Φαίη Τζανετουλάκου.

Ο Γιάννης Σκαρίμπας (1893-1984) ήταν ο Έλληνας ποιητής, πεζογράφος και μεταφραστής, γνωστός για τη συμβολική, συχνά υπερρεαλιστική ποιητική του προσέγγιση, με έντονη την παρουσία του ονειρικού και του φανταστικού. Οι στίχοι του είναι γεμάτοι εικόνες που προκαλούν διανοητικά ερωτήματα, ενώ τα θέματά του αγγίζουν την ανθρώπινη ύπαρξη, τον έρωτα, τη μοναξιά, τον θάνατο και τη φύση.

Ο τίτλος της έκθεσης “Ουλαλούμ” προέρχεται από το ομώνυμο ποίημα του Σκαρίμπα. Εμπνευσμένο από το ποίημα του Αμερικανού συγγραφέα Έντγκαρ Άλαν Πόε "Ulalume", διατηρεί μια ατμόσφαιρα μυστηρίου, μελαγχολίας και ονειρικότητας, χαρακτηριστικά που συνδέονται τόσο με τον Πόε όσο και με τη δική του ποιητική αισθητική.

Το έργο του Σκαρίμπα αναπτύσσει μια συμβολική και συχνά απόκοσμη αφήγηση, με εικόνες που αναδεικνύουν την απελπισία, την απώλεια, μα και την ατελεύτητη αναζήτηση του ανθρώπου για νόημα. Η γλώσσα είναι πλούσια, εικονιστική, εναργής, και συχνά σαρδόνια κριτική των κραταιών κοινωνικών συνθηκών, με έντονη τη χρήση ταλισμανικών συμβόλων και κοφτερών μεταφορών. Η επιλογή του συγκεκριμένου -ανεξήγητου με τους κανόνες της γλωσσικής λογικής- επιφωνήματος για τίτλο, συνδέεται με ένα φορτισμένο ξεψάχνισμα εαυτού στις εσχατιές της υπαρξιακής μοναξιάς, μέσα από μια μνήμη-θηρευτή, όπως και μέσα από την πυκνή στερεοποίηση της απώλειας, θέματα που διατρέχουν όλη την ποιητική του Σκαρίμπα.

Την εξερεύνηση της ψυχολογίας των χαρακτήρων και τη βαθιά στοχαστική προσέγγιση στα ανθρώπινα βιώματα που επιχειρεί με τον λόγο ο ποιητής, τρεις σημαντικοί Έλληνες ζωγράφοι της νεότερης γενιάς καλούνται να την απο-κρυπτογραφήσουν.

Ο Βασίλης Βασιλακάκης δοκιμάζει να προσδώσει εννοιολογική μορφή στα σύμβολα του Σκαρίμπα, μέσα σε έναν απροσδιόριστο χώρο, όχι ως φυσικό περιβάλλον αλλά ως αυτόνομο φαντασιακό στοιχείο που δομεί τον ναό των μυστηρίων της ύπαρξης. Αυτά τα μυστήρια αναπαριστώνται από καθημερινά αντικείμενα ακροβολισμένα μπροστά στα ξαφνιασμένα μάτια του θεατή, που τα λογίζει για κλειδιά και δοκιμάζει να ανοίξει με αυτά τις απόμερες γωνιές της ψυχής του. Τον χώρο, ως μία μικτή ζώνη μεταξύ πραγματικότητας και ονείρου όπου τελείται το μοντάζ της ιερής καθημερινότητας της ζωής μέσα από την καλλιτεχνική πράξη, πραγματεύεται με τα δικά του εκφραστικά εργαλεία ο Βαγγέλης Γκόκας, ακουμπώντας αντικείμενα και μορφές σαν σημεία στίξης της ομορφιάς και της απελπισίας που χαρακτηρίζουν τους λαθεμένους ήρωες και τις άπιαστες ηρωίδες, τα πρόσωπα που χορεύουν με τον δικό τους αλλόκοτο ρυθμό πάνω στα οπτικά πεντάγραμμα του Σκαρίμπα. Μέσα σε αυτές τις σελίδες ο Νίκος Καναρέλης ψαύει τις φόρμες που ενδύεται το εύπλαστο κενό που αφήνει πίσω της η ύπαρξη όταν αποχωρίζεται το κρεβάτι, την αγκαλιά, τον καμβά, και έρχεται να κολλήσει τρυφερά και ανεξίτηλα στο θυμικό του θεατή. Έτσι, όπως ακριβώς κολλάει στο δέρμα της ψυχής μας κι ο αείζωος κι άφθαρτος λόγος του μεγάλου και ιδιοσυγκρασιακού ποιητή, εξορύσσοντας την ουσία από τη φθαρτή της επικάλυψη.

Και αυτή η πολυδιάστατη εικαστική προσέγγιση εκπλήσσει τον θεατή και ταυτόχρονα ενισχύει τη διαχρονικότητα και τη σημασία του έργου του Γιάννη Σκαρίμπα στη νεοελληνική λογοτεχνία, αναδεικνύοντας την εμπνευσμένη ικανότητά του να μεταμορφώνει τις λέξεις σε εικόνες και συναισθήματα.

Η έκθεση θα πλαισιωθεί με συζητήσεις επάνω στο έργο του μεγάλου δημιουργού και στην άρρηκτη σχέση της τέχνης με λογοτεχνία.

“ θα μείνει ο κόσμος με το «μπα»

που μ' έλεγε τρελόν, πως είχες γίνει

καπνός και –τάχας– σύγνεφα θαμπά

προς τη σελήνη . . .”

Γιάννης Σκαρίμπας «Ουλαλούμ» από την ποιητική συλλογή «Εαυτούληδες» (1950)

Εγκαίνια Σάββατο 15 Φεβρουαρίου 2025, 19:00.

Διάρκεια έκθεσης 15/2-14/3.

Ώρες λειτουργίας: Τρίτη-Κυριακή 18:00-21:00

Λόφος art project, Βελβενδού 39 Κυψέλη, Αθήνα