Σπουδές design στην Ελλάδα: Είναι εφικτές, αλλά πού;

Κεντρική Εικόνα: Νέο κτίριο της κεντρικής Βιβλιοθήκης του Α.Π.Θ. | Πηγή: parallaximag.gr

Πράγματι, γίνεται πολύς λόγος για την ανάπτυξη και ανάδειξη του βιομηχανικού σχεδιασμού και του design αντικειμένων καθημερινής χρήσης της χώρας. Αν και ο αριθμός των σχολών και τμημάτων είναι αμελητέος σε σύγκριση με πολλές άλλες χώρες, τα προγράμματα σπουδών τους είναι αρκετά αξιόλογα, καλύπτοντας μία ευρεία γκάμα design. Ωστόσο, η ύπαρξή τους παραμένει ίσως άγνωστη για το ευρύ -κυρίως νέο- κοινό, που επιθυμεί να κατευθυνθεί προς τον συγκεκριμένο τομέα σπουδών. Στο παρόν άρθρο θα αναφέρουμε κάποια από τα προπτυχιακά και μεταπτυχιακά τμήματα, που απευθύνονται σε επίδοξους μελλοντικούς designers.

Τι είναι το βιομηχανικό design;

O βιομηχανικός σχεδιασμός ή design αναφέρεται στον σχεδιασμό οποιουδήποτε αντικειμένου, που στη συνέχεια κατασκευάζεται, τυποποιείται και παράγεται. Η παραπάνω διαδικασία αφορά κάθε είδους προϊόν, από το μικρότερο σε μέγεθος (λ.χ. ένα μπουκάλι, ή μια πολυθρόνα), μέχρι τις μεγάλες οικιακές συσκευές κ.ά. Ο στόχος αυτών των προϊόντων είναι να συμβάλλουν στη βελτίωση της ζωής του ατόμου, χωρίς να του στερούν τη λειτουργικότητα και την αισθητική. Άλλωστε, o σκοπός και η αισθητική του εκάστοτε αντικειμένου είναι πάντα στο χέρι του εκάστοτε designer. Η διαδικασία κατασκευής πραγματικά είναι περίπλοκη, αφού ο designer θα πρέπει να κινηθεί σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής του καταναλωτή -διεπιστημονικά θα λέγαμε-, ούτως ώστε να καλύψει στο έπακρο τις ανάγκες του. 

Πηγή εικόνας: shop.bauhaus-movement.com

Στην Ελλάδα, η εκπαίδευση των νέων σχεδιαστών πάνω στο βιομηχανικό σχέδιο είναι αρκετά ελλιπής, μολονότι τα τελευταία χρόνια υπάρχουν κάποια ψήγματα μιας νέας «πνοής» στην εκπαίδευση των ενδιαφερομένων. Ποια είναι, όμως, στ’ αλήθεια η κατάσταση των σπουδών βιομηχανικού σχεδιασμού στην Ελλάδα;  

Πανεπιστημιακές σχολές σχεδιασμού

Φυσικά, η αναζήτησή μας δε θα μπορούσε να αρχίσει από κάποιο άλλο τμήμα, πέραν του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, με έδρα τη Σύρο. Το τμήμα, που λειτουργεί από το 2000, στοχεύει να εντάξει την Ελλάδα στις διεθνείς συζητήσεις γύρω από την οικονομία των δημιουργικών βιομηχανιών, έχοντας συμπεριλάβει στο προπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του πολλά και ενδιαφέροντα μαθήματα, όπως τα Concept και Product Design, ενώ οι τρεις γνωστικές κατευθύνσεις (Σχεδίαση Διαδραστικών Συστημάτων, Σχεδίαση με Η/Υ και Σχεδίαση Υπηρεσιών) διευρύνουν το ενδιαφέρον των φοιτητών της σχολής.

Πηγή εικόνας: aegean.gr

Με ενδιαφέρον βλέπουμε, επίσης, το έργο του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, της Πολυτεχνικής σχολής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας (στην Κοζάνη). Σκοπός του τμήματος είναι να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες στους φοιτητές του, ούτως ώστε να μπορέσουν να παραγάγουν μια σειρά από καινοτόμες τεχνολογίες στις επιστήμες και τις τέχνες, σχεδιάζοντας λύσεις με τη μορφή χρηστικών και πρωτοποριακών προϊόντων και συστημάτων. Παράλληλα, το τμήμα έχει διακριθεί σε πολλούς διεθνείς και εγχώριους διαγωνισμούς, σε διάφορους τομείς, όπως: η 6η θέση στο Top 10 students’ fur designers, (North American Fur Auction, 2015), το 1ο βραβείο συμμετοχής στο Golden Label 2013 κ.ά., ενώ οι δράσεις του, όπως η διοργάνωση και υλοποίηση των σεμιναρίων Σχεδιασμού Προϊόντων στο Design Lab (2019) και Σχεδιασμού Προϊόντων σε συνεργασία με το τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών και Κατασκευαστικής του Πανεπιστημίου Κύπρου (2017-2020), επεκτείνουν όχι μόνο το έργο του τμήματος αλλά και τις γνώσεις των φοιτητών του. 

Πηγή Εικόνας: ide.uowm.gr

Συνεχίζοντας, κατευθυνόμαστε βορειότερα, στην Ξάνθη και το τμήμα Μηχανικών Παραγωγής και Διοίκησης της πολυτεχνικής σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, που προσφέρει μια σειρά προπτυχιακών μαθημάτων, όπως είναι τα: Σχεδιασμός Προϊόντων, Μάρκετινγκ, Τεχνολογίες Παραγωγής. Έτσι, όπως διαβάζουμε στην περιγραφή του πρώτου μαθήματος, «…Σκοπός του μαθήματος είναι να εξοικειώσει τον φοιτητή με τη σχεδιαστική σκέψη και τις πρακτικές που ακολουθούν οι σχεδιαστές προϊόντων, ώστε να μπορεί να συμμετάσχει ο ίδιος σε έργα σχεδιασμού και ανάπτυξης προϊόντων, είτε εκπροσωπώντας τον κατασκευαστή ως διευθυντικό στέλεχος ή μηχανικός, είτε αναλαμβάνοντας σταδιακά έναν μεγαλύτερο και διακριτό ρόλο …». Το τμήμα, φυσικά, ενδείκνυται και για τη συνέχιση των σπουδών, αφού ο μεταπτυχιακός κύκλος σπουδών και η δυνατότητα εκπόνησης διδακτορικής διατριβής ενισχύουν στο έπακρο την έρευνα του τομέα. 

Advanced Design AUTH | Πηγή εικόνας: architecture.web.auth.gr

Συνεχίζοντας την αναζήτηση για τις σπουδές στο design, η Θεσσαλονίκη έχει να επιδείξει σχολές που μας τραβούν την προσοχή. Η μία, το μεταπτυχιακό τμήμα Advanced Design του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου, επικεντρώνεται στη διεπιστημονική προσέγγιση του σχεδιασμού γενικότερα. Στόχος του, όπως διαβάζουμε και στο πρόγραμμα σπουδών του τμήματος, είναι «… η μελέτη, η έρευνα και η εμβάθυνση σε μεταπτυχιακό επίπεδο σπουδών στην περιοχή του σχεδιασμού αιχμής, με έμφαση στην καινοτομία και τη διεπιστημονικότητα», εμπλέκοντας το design με το κοινωνικο-πολιτιστικό, πολιτικό και ιστορικό περιβάλλον της εποχής μας, σε συνδυασμό με την προσπάθεια ανάδειξης της ιστορικότητας της πόλης και όχι μόνο.  

Επιπλέον, το -επίσης μεταπτυχιακό- πρόγραμμα σπουδών Strategic Product Design του Διεθνούς Πανεπιστημίου, δείχνει ότι ανοίγει τις σπουδές στην Ελλάδα και σε φοιτητές του εξωτερικού, καθώς το πρόγραμμα προσφέρεται αποκλειστικά στα αγγλικά. Το πρόγραμμα στοχεύει στην παροχή καινοτόμου εκπαίδευσης, με διεπιστημονική προσέγγιση όσον αφορά τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη, τη διαχείριση και την παραγωγή προϊόντων κάθε κλίμακας, στο πλαίσιο των σύγχρονων τεχνολογιών παραγωγής και διανομής, καθώς και των σύγχρονων μορφών διοίκησης, καλύπτοντας ένα αρκετά ευρύ φάσμα των αναγκών του κλάδου του βιομηχανικού σχεδιασμού. Οι τομείς στους οποίους επικεντρώνεται το τμήμα, είναι: διαχείριση προϊόντων και υπηρεσιών, δημιουργικότητα και σχεδιασμός προϊόντων, βιομηχανικός σχεδιασμός και η καινοτομία. 

Πηγή εικόνας: d3nhtj3o1tvydx.cloudfront.net

Ιδιωτικά ιδρύματα για το Design

Στα ιδιωτικά ιδρύματα υπάρχουν επίσης αξιόλογα τμήματα, στα οποία εντάσσονται μαθήματα προσανατολισμένα στο design προϊόντων. Το ΑΚΤΟ, με το προπτυχιακό τμήμα Product & Design Innovation (Σχεδιασμού & Καινοτομίας Προϊόντων) στην Αθήνα, δίνει τη δυνατότητα στον σπουδαστή να έρθει σε επαφή με τη δημιουργικότητα και να αποκτήσει γνώσεις αναφορικά με τη βιομηχανική παραγωγή, την τεχνολογία υλικών, το design συσκευασίας, το branding, τον τρισδιάστατο ψηφιακό σχεδιασμό και το design thinking. Έτσι, προωθείται τόσο ο επαγγελματισμός του μελλοντικού designer όσο και η καλλιτεχνική του έκφραση, απαραίτητη για την επαγγελματική του ανέλιξη.

Πηγή εικόνας: akto.gr

Τέλος, η σχολή ΒΑΚΑΛΟ, στο τμήμα Interior Design, δίνει την ευκαιρία στους σπουδαστές να γνωρίσουν το design αντικειμένων μέσω των μαθημάτων Product Design / Φωτισμός και Σχεδιασμός Επίπλου, συνδυάζοντας την αρχιτεκτονική εσωτερικού χώρου με τη χρηστικότητα και κατασκευή των αντικειμένων που θα την πλαισιώσουν.

Πηγἠ εικόνας: vakalo.gr

Προφανώς, το παρόν άρθρο είναι μια προσπάθεια για ενημέρωση των νέων ενδιαφερόμενων φοιτητών, που αναζητούν κίνητρα για σπουδές στο design τη νέα χρονιά. Εμείς προσπαθήσαμε να επισημάνουμε τα βασικότερα προγράμματα σπουδών -τόσο προπτυχιακών όσο και μεταπτυχιακών- της χώρας, βάσει των επιλογών και της ποικιλίας θεμάτων που προσφέρουν. Αν και οι επιλογές στη χώρα είναι ελάχιστες, ήρθε η ώρα να αρχίσουμε να μιλάμε περισσότερο για αυτές, με σκοπό την πιο ενεργή ένταξή τους στον εκπαιδευτικό ελληνικό χάρτη.