Dunne & Raby: Οράματα ενός μελλοντικού design

Πηγή Κεντρικής Εικόνας: masongross.rutgers.edu

Ο designer Anthony Dunne και η αρχιτέκτων Fiona Raby, ή, όπως είναι γνωστό το studio που διατηρούν στο Λονδίνο, Dunne & Raby (είναι συνιδρυτές επίσης του Designed Realities Studio στη Νέα Υόρκη), είναι επἰσης δύο από τα ιδρυτικά μέλη του CRD Research Studio, του οποίου αποτελούν και ερευνητές. Πολυπράγμονες πανεπιστημιακοί και οι δύο, όχι μόνο ασχολούνται με τον αυστηρό τρόπο πρόσληψης του design, αλλά επιμένουν και στη χρήση του σχεδιασμού με στόχο την εντονότερη έναρξη των συζητήσεων γύρω από την αλληλεπίδραση των τεχνολογικών επιτευγμάτων με τις υπάρχουσες κοινωνικο-πολιτισμικές και ηθικές συνθήκες της εποχής. Φυσικά, αυτή η συζήτηση δεν θα μπορούσε να περιοριστεί μόνο στον κλάδο του design και του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Οι Dunne και Raby στοχεύουν σε μια γονιμότερη διεπιστημονική επικοινωνία μεταξύ των ατόμων του κλάδου τους και τον χώρο της βιομηχανίας, αλλά και με το κοινό.

Εμείς επιλέξαμε να αναφερθούμε σε κάποια από τα πρότζεκτς με τα οποία έχει ασχοληθεί το καλλιτεχνικό δίδυμο.

Speculative και Critical Design

Οι δυο τους είναι επιφυλακτικοί απέναντι στους χαρακτηρισμούς που κατά καιρούς δίνονται στο design, καθώς επιθυμούν να προσδώσουν έναν ανοιχτό χαρακτήρα στον τρόπο σχεδιασμού. Στοχεύοντας στην αποστασιοποίηση από τον καθαρά εμπορικό τρόπο πρόσληψης του σχεδιασμού, το Speculative Design, όπως το έχουν εισάγει οι ίδιοι στο πεδίο του design με το βιβλίο Speculative Everything: Design, Dreaming, and Social Dreaming (MIT Press, 2013), είναι ένας τρόπος σκέψης με τον οποίο το design στρέφει το βλέμμα προς το μέλλον, επιθυμώντας την εξερεύνηση νέων εργαλείων και μεθόδων ανάπτυξης του σχεδιασμού. Η εγρήγορση της φαντασίας, προφανώς, είναι ο βασικότερος παράγοντας βάσει του οποίου ο εκάστοτε designer θα μπορέσει να οραματιστεί το μέλλον και να ενημερώσει για τα τεκταινόμενα, μέσω της δουλειάς του. 

Πηγή Εικόνας: kellenberger-white.com

Το εγχείρημα -αν και αρκετά δύσκολο- δεν μοιάζει ακατόρθωτο, αρκεί να εισάγουμε στη σκέψη μας το «τι κι αν… (what if…)», κάθε φορά που επιχειρούμε την ανάπτυξη ενός νέου έργου design. Ακριβώς αυτό το ερώτημα είναι το κύριο μέσο για να προσεγγίσουμε την ανοιχτή σκέψη, η οποία είναι ικανή να μας οδηγήσει στον διάλογο και την ανάπτυξη ενός μη μεροληπτικού design. Φυσικά, όπως προαναφέρθηκε, η συζήτηση αφορά όλους τους κλάδους: από το design αντικειμένων και την αρχιτεκτονική, μέχρι τις καλές τέχνες, τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Όλα είναι μέρη μιας αλυσίδας που οδηγεί στην ανάδυση ενός μελλοντικού πολιτισμικού κόσμου, στον οποίο αναπόσπαστο κομμάτι είναι οι ιδέες και οι προσεγγίσεις των ιδανικών. Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την ανάδειξη αυτής της προσέγγισης, είναι -μεταξύ άλλων- η πολιτική θεωρία, η φιλοσοφία της Τεχνολογίας -πώς θα μπορούσε, άλλωστε, να μην είναι μέρος ενός εγχειρήματος που αναφέρεται στο μέλλον- και η λογοτεχνική μυθοπλασία. Δεν θα ήταν, άραγε, σωτήρια για το μέλλον η ανάπτυξη μιας κουζίνας εστιατορίου που θα λειτουργούσε με ηλιακή ενέργεια, περιορίζοντας με τον τρόπο αυτόν το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα, ή ένα φορτηγό σποράς σύννεφων με το οποίο θα περιορίζονταν οι σημαντικές, υψηλές επιπτώσεις της λειψυδρίας που είδαμε τον φετινό χειμώνα σε διάφορες χώρες της Ευρώπης; Οι Dunne και Raby χρησιμοποιούν στο βιβλίο τους τα παραπάνω παραδείγματα, μεταξύ πολλών άλλων, δίνοντάς μας τροφή για σκέψη και στοχασμό. 

Μελλοντικές ουτοπίες

Το United Micro Kingdoms (London Design Museum, 2013) είναι ένας μελλοντικός, απροσδιόριστος κόσμος, αποτελούμενος από τέσσερα βασίλεια: Μicro-kingdom of the Digitarians, Communo-Nuclearists, Anarcho-Evolutionists, Bioliberals. Στο πρώτο, όλα είναι εξαρτώμενα από την απίστευτη δύναμη της κατανάλωσης και της ψηφιακής τεχνολογίας, γεγονός που κάνει μέχρι και τα αυτοκίνητα να είναι απλώς αυτόματα, ψηφιακά οδηγούμενα καρότσια, πλήρως κατευθυνόμενα από υπολογιστές. Οι επιβάτες αυτών των περίεργων αυτοκινήτων απλώς είναι προσηλωμένοι σε μία οθόνη, για την οποία μάλιστα πληρώνουν περισσότερο απ΄ ότι για το προϊόν που αγοράζουν. 

Πηγή Εικόνας: static01.nyt.com

Αυτή η εικόνα του μέλλοντος, που επικεντρώνει το βάρος των κοινωνιών περισσότερο στο λογισμικό που τρέχει ένα προϊόν και λιγότερο στο υλικό με το οποίο είναι κατασκευασμένο, δεν δείχνει, φυσικά, έναν μελλοντικό ρεαλιστικό κόσμο. Όμως, δεν απέχει και πολύ από τη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου αναπτύσσονται -καλώς ή κακώς, κάνεις δεν μπορεί να κρίνει- οχήματα χωρίς οδηγό ή τεχνολογικοί κολοσσοί χρησιμοποιούν παστέλ χρώματα για τα logo τους. Η έκθεση, φυσικά, δεν επικεντρώνεται μόνο στην επίδραση της ψηφιακής ανάπτυξης στην καταναλωτική συμπεριφορά, αλλά συνδέει -όπως είναι κατανοητό από την επιλογή των άλλων τριών βασιλείων- τις εκάστοτε πολιτικο-οικονομικές πεποιθήσεις με την ανάπτυξη ενός διαφορετικού μέλλοντος. 

Design for an overpopulated planet: Foragers

Σε έναν πλανήτη όπου οι διατροφικές πηγές όλο και λιγοστεύουν, τι θα γινόταν αν μπορούσαμε να παραγάγουμε θρεπτική αξία από μη-ανθρώπινες τροφές; Πώς; Μέσω της κατασκευής εξωτερικών συσκευών, μιμούμενων το ζωικό πεπτικό σύστημα, μαζί με τη χρήση σύνθετης βιολογίας. Αυτοί οι σύγχρονοι αστικοί τροφοσυλλέκτες θα μπορούν με αυτά τα μέσα να αναπληρώσουν τις ελλείψεις θρεπτικών ουσιών, λόγω του περιορισμού των αποθεμάτων τροφίμων. Τα αντικείμενα των δύο designers προσπαθούν να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικά, ωστόσο ταυτόχρονα έπρεπε να δίνουν την εντύπωση απλών ιδεών για το μέλλον και όχι αντικειμένων προς άμεση χρήση.

«What if…»| Πηγή εικόνας: kellenberger-white.com

Το παραπάνω «σενάριο» έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια της ίσως πιο ελπιδοφόρας πρότασης για τη θέση του design, που παρουσιάστηκε στην έκθεση Between Reality and the Impossible (2010). Η έκθεση δημιουργεί έναν κόσμο, με το design να ψυχαγωγεί και να αμφισβητεί και να ερευνά, αποφεύγοντας την ανάπτυξη και προώθηση αναλώσιμων, ελκυστικών προϊόντων. 

Meinong’s Jungle

Για το τέλος αφήσαμε το Meinong’s Jungle (Theory of Objects) (2015), το οποίο θέτει σε κίνηση τις ιδέες του Alexius Meinong περί ταξινόμησης όλων -καθολικά- των αντικειμένων, ακόμα και αν αυτά είναι ανύπαρκτα. Μέσω ενός βίντεο, οι Dunne και Raby αντανακλούν στο έργο τους τη Θεωρία των Αντικειμένων και τη σπουδαιότητα των μη-υπαρκτών, φανταστικών αντικειμένων, ούτως ώστε αυτά να γίνουν το όχημα για να στοχαστούμε αλλά και να αμφισβητήσουμε το μέλλον. Αυτή η διαδικασία επαναπροσδιορισμού των επικρατουσών απόψεων μπορεί να αναχθεί σε πολιτική, με την έννοια ότι μπορεί να αμφισβητήσει τα όρια που τίθενται από τους ανθρώπους στη σφαίρα του φανταστικού, όταν πρόκειται κάτι να αμφισβητηθεί.

Περαιτέρω ανάγνωση και πηγές:

Dunne & Raby: Born in 1964 and 1963 in England. Από: galeriedesgaleries.com.

Speculative Everything – Design, Fiction and Social Dreaming. Από: campus.burg-halle.de.

R. Moore (2013). United Micro Kingdoms – review. Από: theguardian.com.

Dunne & Raby: Design for an overpopulated planet: Foragers. Από: platplusforms.com.

Meinong’s Jungle. Από: designedrealities.org.

Για το United Micro Kingdoms, στο: unitedmicrokingdoms.org.

**Για τους Dunne & Raby, στο: dunneandraby.co.uk.