Στη μεθόριο των οριζόντων

Ο τίτλος φαντάζει αντιφατικός, δηλώνοντας αρχικά μια έκταση σε χώρο και χρόνο, «μετά» το τέλος όσων ορίζονται αφ’ εαυτού τους. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, δεν υπάρχει αντίφαση, καθώς στην συγκεκριμένη ενότητα που παρουσιάζει μέσα από τα έργα του ο Τάκης Ζερδεβάς, συνυπάρχει η αίσθηση με τη μεταίσθηση, σε μια ρευστή, ασταθή και συνεχώς ανακαθοριζόμενη κατάσταση, που βεβαιώνει εικονολογικά τον εαυτό της, αναιρώντας ωστόσο τη στατικότητα της προοπτικής της, όσο και τον «υπερούσιο» ρεαλισμό της, καθώς εξαρτάται πάντα από τη θέση και τη διαφορετική κάθε φορά στάση θέασης του παρατηρητή.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα που διατρέχει όλη τη δημιουργική πορεία αυτού του καλλιτέχνη, που είναι το δίχως άλλο κορυφαίος, είναι πως, ενώ γνωρίζει όσο ελάχιστοι τα σύγχρονα μέσα έκφρασης του τομέα που υπηρετεί, χρησιμοποιεί -με εσωτερική συνθετική οικονομία- τα απολύτως απαραίτητα. 

Λιτός, λακωνικός, περιεκτικά αφαιρετικός, ο Τάκης Ζερδεβάς μιλάει μέσα από τα αποσιωπητικά και τα παραλειπόμενα της κάθε «εικόνας» του. Μιας «εικόνας» παλλόμενης, που λειτουργεί σαν ελεγεία, ενώνοντας στιγμιαία θαρρεί κανείς τα προκείμενα με τα παρεπόμενα, τις πρωταρχές με τα μεθύστερα, καθώς διαπνέεται από ενεργειακή ρηματική ζωντάνια, αλλά ταυτοχρόνως και αρχετυπική αναγωγή, σαν να πρόκειται για απαρέμφατο. Μέσα από μια αρμονική συμβίωση κι έναν οριακό συγκερασμό αντιθετικών καταστάσεων, διεγείρονται παράλληλα, στα έργα αυτού του ταλαντούχου εικαστικού φωτογράφου, πνευματικές συνιζήσεις με έναν βαθιά επεξεργασμένο και ποιητικής τάξης λυρισμό, που αναφύεται ανάμεσα στην αίσθηση και την ψευδαίσθηση.  

Όλα τα ερωτήματα κι οι απορίες που μειλίχια απαυγάζουν οι σύνθετες φωτογραφίες του Τάκη Ζερδεβά, αφορούν το φως. Το φως που τονίζει τον ορίζοντα, κατευθύνοντας ωστόσο το βλέμμα μέσα από μια διαμεσότητα σταδίων και (γήινων) αναβαθμών. Την ίδια στιγμή κι ανεπίληπτα σχεδόν, το βλέμμα προχωρεί προς το βάθος αυτού του ορίζοντα, σαν να εστιάζεται σύμφυτα με τα ορατά, σε ένα παράδοξο επέκεινα. 

Τα τρία επίπεδα της διαδραστικής «εικόνας» αυτής της ενότητας, παρότι αφήνουν έκδηλη την κατασκευαστική τους φιλμική γραμματική της γλώσσας που χρησιμοποιούν, δεν καθηλώνονται ασφαλώς στο «εύρημα», καθώς το υπερακοντίζει η ίδια η μεταίσθηση μέσα από την ταυτότητα που αποκτά το ορατό, αναιρώντας κάθε είδους στατικότητα, σύμφωνα με την εκάστοτε κίνηση ή τη στάση του θεατή. Ενός θεατή, που γίνεται συνεργός εντέλει και συνδιαμορφωτής της «εικόνας» που παρατηρεί, καθώς εκείνη συνεχώς αλλάζει και μεταμορφώνεται. Τον γεννά και τη γεννά αναπροσδιορίζοντάς την. 

Το υποκείμενο (ο θεατής) γίνεται ταυτοχρόνως αντικείμενο στο πεδίο της θέασης ενός εκάστου ασπρόμαυρου και τονικά διαβαθμιζόμενου «τοπίου», που φωτίζεται με ανακλώμενο φως, όπως η σελήνη από τον ήλιο. Το ίδιο ωστόσο ισχύει κι αντίστροφα. Το κάθε «τοπίο» εκτυλίσσεται επίσης αφηγηματικά ως αντιπερισπασμός στη λογική αλληλουχία. Οδηγεί προς το φως και έρχεται από το φως. Περιλαμβάνει και περιλαμβάνεται αντικατοπτρικά από τον θεατή, που ανασχεδιάζει το κάθε «τοπίο» μέσα από την κίνηση αλλά και τον στοχασμό του, ως ψυχοδυναμικό και πνευματικό του ενδιαίτημα, αλλά και ως ασυναίσθητη προσδοκία του, ως πιθανό επίσης και συμφραζόμενο οπτικό στοίχημα της φαντασίας και του νου, αλλά και ως γόνιμη ουτοπία ή πραγματικότητα, που εμπερικλείει αίνιγμα κι αλληγορία. 

Η κάθε «εικόνα» του Τάκη Ζερδεβά, άλλωστε, λειτουργεί ως οπτικό παίγνιο τόπου και τρόπου, χρόνου και διαχρονικότητας μέσα από εσωτερικευμένους ρυθμούς κι επαναληπτικότητες ή επαναφορές του βλέμματος, με παράδοξες αποσπάσεις κι αποστάσεις, ανασυνθέσεις κι αναιρέσεις. Λειτουργεί, επίσης, η δική του εικαστική αποτύπωση, ως σκακιέρα και ως υπόθεση εργασίας, αλλά την ίδια στιγμή ως μετέωρος στίχος κάποιου ποιήματος με διαισθητικά νοηματική ερμηνεία του φωτός, μέσα από τα ύφαλά του.  

Ιχνηλατώντας, την προσεγγίζουμε την κάθε του φωτοσυνθετική αποτύπωση, χωρίς να την απομαγεύουμε, καθώς μας έλκει σαν μαγνήτης, μέσα από μια σειρά υπαρξιακών ερωτημάτων και αποριών που αναφύονται, με υπόγεια αίγλη. Την εκλαμβάνουμε επίσης -πέρα από την απαράμιλλη αισθητική της- ως θεώρημα και μεταφυσική αναζήτηση, στην απέριττη αυτή, την απλά κι ασκητικά κάποτε διατυπωμένη (αλλά ερήμην όσων πρωτοβάθμια αποκαλύπτει), τη φιλοσοφημένη ενότητα έργων αυτού του μοναδικού, στο είδος του, καλλιτέχνη. 

Αθηνά Σχινά 

Ιστορικός Τέχνης & Θεωρίας του Πολιτισμού (ΕΚΠΑ)

Διάρκεια: 17 Οκτωβρίου - 9 Νοεμβρίου 2024

Εγκαίνια: Πέμπτη 17/10, 19:00 – 22:30

Τοποθεσία: ALMA Αθήνα, Σκουφά 24Α, Κολωνάκι, Αθήνα, 10673

211 4003160