Χαμπής: Η χαρακτική υφή της μνημονικής εμπειρίας

Το ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ - PANDOLFINI & ΣΙΑΤΕΡΛΗ Α.Μ.Κ.Ε. παρουσιάζει την αφιερωματική έκθεση στον Κύπριο χαράκτη Χαμπή με τίτλο Η χαρακτική υφή της μνημονικής εμπειρίας, στο χώρο τέχνης ETCH INK από τις 8 Νοεμβρίου έως τις 7 Δεκεμβρίου 2024. Η έκθεση πραγματεύεται τη θεματική της μνήμης και του χρόνου όπως χαρτογραφείται στο έργο του σπουδαίου δημιουργού, μέσα από θεματικές ενότητες χαρακτικών έργων και μεταξοτυπιών που αποτελούν ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη για το Ιστορικό Αρχείο του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών.

Καθοριστική για την καλλιτεχνική του διαδρομή, υπήρξε η γνωριμία και η μαθητεία του κοντά στον χαράκτη Τάσσο Αλεβίζο. Στη μνήμη του δασκάλου του ίδρυσε σχολή, παραδίδοντας μέχρι και σήμερα ελεύθερα μαθήματα χαρακτικής στην Κύπρο. Η δράση και το έργο του λαμβάνουν πολύπλευρες διαστάσεις, υπερβαίνοντας το μονομερώς καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και αποκτώντας ευρύτερο κοινωνικό χαρακτήρα. Με πυρήνα το εργαστήριο, συγκροτήθηκε μια κοινότητα ανθρώπων με κίνητρο, περιέργεια και αμοιβαία αγάπη για τη χαρακτική. Στο χωριό Πλατανίστεια της Λεμεσού, ο Χαμπής ίδρυσε το 2008 το πρώτο Μουσείο Χαρακτικής στην Κύπρο, ενώ παράλληλα με το προσωπικό έργο του, συνεχίζει αδιαλείπτως έως σήμερα τη μύηση στην τέχνη της χάραξης και του τυπώματος μέσα από μαθήματα και πολιτιστικές εκδηλώσεις. 

Η έκθεση του Χαμπή στην Αθήνα αποτελεί φόρο τιμής στο έργο του μεγάλου δημιουργού, αλλά και στη μακρά φιλία και τη δημιουργική παράλληλη συμπόρευση με το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών και τους ιδρυτές του Pino Pandolfini και Δήμητρα Σιατερλή από το 1990 μέχρι σήμερα. Οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν το έργο του χαράκτη και εικονογράφου, μέσα από πολλαπλές ενότητες έργων του Ιστορικού Αρχείου του ΚΧΑ. Στην έκθεση παρουσιάζεται ενότητα επτά χαρακτικών έργων που πραγματεύονται και αποτυπώνουν την Κυπριακή Τραγωδία του 1974, συνδυάζοντας στοιχεία μαρτυρίας και καταγγελτικής κραυγής απέναντι στα ταραχώδη γεγονότα του πραξικοπήματος και της εισβολής στην Κύπρο. Σε συνομιλία με την ενότητα αυτή, παρουσιάζονται  μεμονωμένες λινολεογραφίες εμπνευσμένες από το πολιτισμικό απόθεμα και τη λαϊκή παράδοση της Κύπρου, που ξεδιπλώνονται ως εγχάρακτα «κεντήματα», οπτικά ποιήματα, μορφές καταγραφής και ιδιόχειρα τυπωμένα τεκμήρια ενός κόσμου που χάνεται. Σε συνομιλία με το χαρακτικό έργο, παρουσιάζεται επίσης το πλούσιο corpus εικονογραφήσεων του καλλιτέχνη, με πλήρεις ενότητες μεταξοτυπιών από τις εικονογραφήσεις βιβλίων και παραμυθιών όπως «Ο Σπανός τζι' οι σαράντα δράτζιοι», «Οι τρίπλαροι τζαι ο δράκος της μηλιάς», «Οι καλικάντζαροι», «Το Βασιλόπουλλον της Βενεδιάς» καθώς και η ενότητα «Ερωτικά στην Πέτραν του Ρωμιού».

Όπως σημειώνει η ιστορικός τέχνης και μουσειολόγος Βάσια Μαγουλά για την έκθεση: «Το χαρακτικό έργο του Χαμπή συνδυάζει τη βιωμένη μνήμη του δημιουργού με το πολιτιστικό παρελθόν και τη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου. [...] Χαράκτης βαθιά συνδεδεμένος με την λαϊκή παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά του τόπου καταγωγής του, κατόρθωσε να ευθυγραμμίσει τη δημιουργική του έκφραση με το άμεσο βίωμα και τη μνήμη, το τραύμα του ξεριζωμού και τη διαμαρτυρία απέναντι στην βαναυσότητα. Οι εικόνες του γεννιούνται στο σημείο διεπαφής αναμεσα στην προσωπική και τη συλλογική μνήμη».

Το έργο του Χαμπή χαρτογραφεί χώρους ίασης και επούλωσης του τραύματος, δια μέσου της αναγωγής, της διαφύλαξης και της επανεγγραφής των πολιτισμικών αποθεμάτων που τον διαμορφώνουν ως άνθρωπο και ως δημιουργό. Συνάμα, ηχεί ως ύμνος για τη μαγεία των λαϊκών κυπριακών μύθων και της ποίησης, την αθωότητα και τον έρωτα. Ενίοτε, ξεδιπλώνεται ως οπτικό ποίημα ή παραμύθι υπό τη μορφή εικονογραφήσεων που συνδυάζουν στοιχεία λαογραφίας, προφορικής ιστορίας, προσωπικών βιωμάτων, φαντασίας και παιχνιδιού. Κάθε επιμέρους λεπτομέρεια και κάθε εικόνα στη δουλειά του, σφυρηλατείται από θραύσματα μνήμης που κυοφορούν το παρελθόν σε παρόντα χρόνο και λειτουργούν ως θεματοφύλακες της μνήμης στο μέλλον.

Χώρος τέχνης ETCH INK

Αργυρουπόλεως 16, Λυκαβηττός, Τ.Κ. 114 71, Αθήνα

Διάρκεια έκθεσης: 8 Νοεμβρίου - 7 Δεκεμβρίου 2024

Ημέρες & ώρες λειτουργίας:

Τετάρτη – Πέμπτη – Παρασκευή 17.00- 21.00 & Σάββατο 11.00 – 15.00

***

O Χαμπής (Τσαγγάρης) γεννήθηκε το 1947 στην Κοντέα της επαρχίας Αμμοχώστου. Ασχολήθηκε από νωρίς με την τέχνη κι οργάνωσε την πρώτη ατομική του έκθεση στην Αμμόχωστο το 1968. Το 1971, ύστερα από πρόσκληση του διάσημου Έλληνα χαράκτη Α. Τάσσου, πήγε στην Αθήνα και πήρε τα πρώτα μαθήματα χαρακτικής στο εργαστήριό του. Το 1976 πήγε στη Μόσχα όπου για σειρά ετών (1976-1982) φοίτησε στο Κρατικό Καλλιτεχνικό Ινστιτούτο «Σούρικωφ» σπουδάζοντας γραφικές τέχνες. Μετά την αποφοίτησή του, το 1982, ο Χαμπής Τσαγγάρης επέστρεψε στην Κύπρο όπου εξακολουθεί να ζει και να εργάζεται μέχρι σήμερα. Παρουσίασε ατομικές εκθέσεις έργων του σε Κύπρο, Μόσχα, Τίτογκραντ, Αθήνα, Κοζάνη, Λιουμπλιάνα, Λονδίνο, Νανσύ, Εδιμβούργο, Πόλη του Μεξικού, Νέα Υόρκη. Πήρε επίσης μέρος σε ομαδικές εκθέσεις σε Κύπρο, Ελλάδα, Ηνωμένες Πολιτείες, Κίνα, Αυστραλία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Γαλλία, κ.α. Μεταξύ άλλων πήρε μέρος στην 9η μπιενάλε Αλεξάνδρειας (1972), στην έκθεση Κοινοπολιτείας στην Αυστραλία (1982), στην 15η και 16η μπιενάλε γραφικών τεχνών της Λουμπλιάνα (1983 και 1985), στην έκθεση καλλιτεχνών Μεσογείου στη Μασσαλία (1985) κ.α. Έργα του βρίσκονται σε κρατικές και ιδιωτικές συλλογές και σε μουσεία σε Ρωσία, Ελλάδα, Κύπρο, Τσεχοσλοβακία, Αγγλία, Ελβετία, Αυστραλία κ.α. Το βιβλίο του Χαμπή “Οι τρίπλαροι τζ̆ι ο δράκος της μηλιάς” επελέγη από τη Διεθνή Παιδική και Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου, στα κορυφαία 200 του κόσμου και τιμήθηκε με τον τίτλο White Ravens. Το 2008 ίδρυσε στην Πλατανίσκια το Μουσείον Χαρακτικής Χαμπή, με συλλογή έργων από διάφορες χώρες, που εκτείνεται τον 16ο αιώνα μέχρι σήμερα. Το 2019, ιδρύθηκε το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή στη Λευκωσία. Το 2023 βραβεύτηκε με το Ευρωπαϊκό βραβείο European Heritage Award / Europa Nostra Award.

Κείμενο έκθεσης: Βάσια Μαγουλά, Ιστορικός τέχνης - Μουσειολόγος

H έκθεση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα και την οικονομική υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού, με τη στήριξη του Σπιτιού της Κύπρου | Κέντρου Πολιτισμού της Πρεσβείας της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ελλάδα.